به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، نشست تخصصی «هوش مصنوعی و خلاقیت‌های انسانی» به همت اندیشکده علم الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به صورت مجازی و حضوری امروز پنجشنبه ۱۸ آبان ماه ۱۴۰۲ برگزار شد.
در این نشست تعدادی از اساتید دانشگاه های تهران،شهید بهشتی، صنعتی شریف و علوم پزشکی مشهد به ارائه دیدگاه های خود در زمینه هوش مصنوعی پرداختند.
در ابتدای نشست بعد از تلاوت قرآن و خیرمقدم به حضار «علی اکبر موسوی موحدی» به عنوان رئیس علمی نشست اهداف این نشست را بازگو کرد.
این نشست به ۲ بخش تقسیم شد که در بخش اول این نشست ۳تن از اساتید دانشگاه های شریف، شهید بهشتی و تهران در مورد مسائل مختلفی مانند هوش مصنوعی و چیرگی آن بر انسان، هوش مصنوعی انسان محور و نظریه هوش مصنوعی از دیدگاه عقل نزد حکمای الهی سخنرانی کردند.
بخش دوم بعد از پذیرایی به سخنرانی ۳تن دیگر از اساتید دانشگاه های تهران و علوم پزشکی مشهد اختصاص پیدا کرد. این اساتید نیز در مورد ذهن انسان در دنیای هوشمند، ترکیب خلاقیت، فناوری و نوآوری در نسل جدید خدمات پزشکی و سلامت و الگوی اسلامی ایرانی مولد با بهره‌گیری از هوش مصنوعی فازی مولد سخن گفتند.
در ادامه به ارائه خلاصه ای از سخنرانی هر یک از این اساتید می پردازیم:
هوش مصنوعی یا عقل تکوینی از دیدگاه حکمت الهی
«غلامرضا اعوانی» فیلسوف ایرانی و استاد دانشگاه شهید بهشتی در نشست هوش مصنوعی و خلاقیت های انسانی در مورد « هوش مصنوعی یا عقل تکوینی از دیدگاه حکمت الهی» سخنرانی کرد.
اعوانی گفت: ریشه واژه INTELLIGENCE در که در فارسی به هوش ترجمه شده از Intellectus به معنای تعقل گرفته شده است که دامنه ای بس عمیق تر و وسیع تر از هوش و آن هم هوش مصنوعی دارد.
وی در مورد مفاهیم مختلفی مانند عقل بالقوه، عقل بالملکه، عقل بالفعل، عقل مستفاد، عقل فعال الهی، عقل نظری، عقل عملی، عقل مهنی یا صناعی، عالم عقل، عالم ملکوت، عالم غیب و عالم شهادت گفت که از دیدگاه حکمت الهی به هم مرتبط هستند و ابعاد مختلف هستی را از جمله الهیات، وجود‌شناسی، معرفت‌شناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و آخرت‌شناسی شامل هوش مصنوعی را بررسی می‌کنند.
وی در مورد رابطه هوش مصنوعی با عقل تکوینی گفت:«عالم همه آگاهی است و آگاهی الهی در تمام ذرات وجود دارد در واقع عالم همه هوش است ولی چون تبیین مادی است آن را هوش مصنوعی می گویند.»
چیرگی هوش مصنوعی بر انسان: امکان یا امتناع، مخاطرات و ملاحظات
«صادق واعظ زاده» استاد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه تهران در مورد «چیرگی هوش مصنوعی بر انسان: امکان یا امتناع، مخاطرات و ملاحظات» سخنرانی کرد. وی این چیرگی را به عنوان هدایت و کنترل نامید و گفت هوش مصنوعی در هم افزایی با تکنولوژی های دیگر ارتباط دارد و به تنها گزینه برای حل مسائل تبدیل شده و به عنوان یک ضرورت مخاطرات آن را قوی تر کرده است.
وی در مورد توسعه هوش مصنوعی و اثرات آن بر جامعه و انسان سخن گفت این استاد تاکید دارد که هوش مصنوعی به توانمندی‌ها و کارایی‌های بی‌سابقه‌ای دست یافته و باعث بروز مسائل پیچیده ای شده که نیاز به پاسخ‌های نظری دارند.
واعظ زاده گفت:« هوش مصنوعی، مصداقی از تکنولوژی است. بنابراین، حقیقتِ آن حقیقتِ تکنولوژی است. از این رو با استفاده از تبیین جدیدی از این حقیقت، نسبت هوش مصنوعی با ماشین به عنوان حامل هوش مصنوعی تعیین می شود. این نسبت، با نسبتِ هوشِ انسانی با انسان مقایسه می گردد و با استناد به اصول مسلم فلسفی، امکان چیرگی ماشینِ هوشمند بر انسان رد می شود.»
این استاد به توسعه هوش مصنوعی و رابطه آن با تکنولوژی و انسان اشاره کرد و نتیجه گرفت که هوش مصنوعی در واقعیت معرفی ابر انسان نیست و ابر انسان بودن ارزشهای اساسی مانند آزادی، دمکراسی و عدالت اجتماعی را به مخاطره می اندازد.
وی در مورد چیرگی هوش مصنوعی بر انسان اینگونه استدلال کرد:« سوالی که پیش می آید این است که هوش مصنوعی با عامل خود مانند ماشین و سامانه چه نسبتی دارد؟ بدیهی است که هوش مصنوعی از بیرون به ماشین ورود می کند و تصور ماشین بدون هوش معقول است اما تصور انسان بدون هوش ممکن نیست. پس چیزی که کامل، مشرف و برتر است انسانِ موجودِ مرکبِ حقیقی است که همواره بر ماشین هوشمند وجود مرکب مصنوعی چیره خواهد بود.»
واعظ زاده در مورد چهارچوب اخلاقی هوش مصنوعی گفت:« انسان چیره بر هوش مصنوعی است و در چهار چوب اخلاقی اولین اصل این است که انسان مسئولیت هوش مصنوعی را بپذیرد و اگر هوش در چهارچوب اخلاق قرار گیرد موهبت و در صورت خارج شدن از آن مصیبت است.»
نقش مهم هوش مصنوعی در تحولات اخیر در علوم، فناوری و جوامع بشری
«حمیدرضا ربیعی» دکترای مهندسی برق و کامپیوتر با گرایش هوش مصنوعی و استاد دانشگاه شریف، به نقش مهم هوش مصنوعی در تحولات اخیر در علوم، فناوری و جوامع بشری اشاره کرد از نظر او هوش مصنوعی آینده حکمرانی و اقتصاد جهانی را شکل خواهد داد.
وی با ارائه آماری در این زمینه افزود:«آخرین تحقیقات موسسه مک کنزی نشان می دهد که تنها هوش مصنوعی مولد می تواند سالانه تا ۴.۴ تریلیون دلار در ۶۳ کاربرد تحلیل شده به اقتصاد دنیا اضافه کند. برای مقایسه، کل تولید ناخالص ملی بریتانیا در سال ۲۰۲۱ معادل ۳,۱ تریلیون دلار بوده است.»
ربیعی با اشاره به برخی از چالش ها و مسائل هوش مصنوعی گفت:« مسائل اخلاقی، حقوقی و اجتماعی در رابطه با دسترسی به داده‌های مناسب، حریم خصوصی، تفسیرپذیری و قابل اعتماد بودن سامانه های هوش مصنوعی، برخی از چالش های مهم در این زمینه هستند.»
این استاد دانشگاه شریف در زمینه تاثیر هوش مصنوعی بر جوامع بشری گفت:« پیشرفتهای اخیر در هوش مصنوعی چشم انداز یک تغییر اساسی را ایجاد می کند: ایده موجودیت غیرانسانی هوشمند می تواند تغییرات اساسی در درک ما از دنیا در گسترده ترین سطوح ایجاد کند. لذا این تصور در میان عموم مردم ایجاد شده که شکل جدیدی از هوش که فراتر از هوش انسان است بزودی جایگزین بشر در تصمیم گیری ها خواهد شد. همچنین به صورت دوره ای چهره های برجسته در زمینه های علم و فناوری هشدارهای جدی داده اند که هوش مصنوعی ممکن است یک تهدید وجودی برای زندگی انسان باشد.»
ربیعی با اشاره به مفهوم «هوش مصنوعی انسان محور» که به تأکید بر توسعه و استفاده مسئولانه و جامع از این فناوری با توجه به ارزش‌ها و نیازهای انسان می‌پردازد گفت تحقق این امر نیازمند همکاری بین گروه‌های مختلف از جمله محققان، سیاست‌گذاران، رهبران صنعت و سازمان‌های جامعه مدنی است.
وی با اشاره به اینکه بسیاری از کشورها برنامه ای ملی در هوش مصنوعی تدوین کرده و در حال اجرای آن هستند گفت که عدم سرمایه گذاری صحیح و متوازن در زیست بوم هوش مصنوعی یک مخاطره امنیت ملی است این درحالی است که کشورهای منطقه در زمینه هوش مصنوعی از ما بهتر عمل می کنند.
این دانشمند حوزه هوش مصنوعی در ادامه به برخی از جنبه‌های کلیدی هوش مصنوعی انسان محور و تاثیر آن در توسعه هوش مصنوعی اخلاقی و قابل اعتماد اشاره کرد: هوش مصنوعی اخلاقی به معنای این است که سیستم های هوش مصنوعی باید با رعایت اصول و قوانین اخلاقی عمل کنند و تصمیماتی بگیرند که با ارزشهای اخلاقی انسانها سازگار باشند. این مفهوم در حوزه هوش مصنوعی مورد توجه قرار گرفته است زیرا با توسعه سیستم های هوش مصنوعی قوی و پیچیده مسائلی مانند تصمیمات، مسئولیت ها و ارزش های اخلاقی مطرح می شوند که نیازمند بررسی و توجه به جنبه های اخلاقی آنها می باشد.
الگوی اسلامی ایرانی مولد با بهره‌گیری از هوش مصنوعی فازی مولد
در بخش دوم سخنرانی ۳استاد دیگر «سعیدرضا عاملی» به عنوان استاد گروه ارتباطات و مطالعات آمریکا دانشگاه تهران در مورد «الگوی اسلامی ایرانی مولد با بهره‌گیری از هوش مصنوعی فازی مولد: روندها و فرایندهای نظام‌مند » سخن گفت. وی در مورد حکمرانی مبتنی بر ارزشهای اسلامی-ایرانی و نقش هوش مصنوعی در آن صحبت کرد.
عاملی مانند اعوانی ماهیت این هوش را از ریاضی دانست و برای آن از خصیصه هایی مانند: رقمی بودن، ماژولار بودن، قابلیت تقسیم بندی و لایه ای بودن آن، یکپارچه بودن، قابلیت تراکم داده ای، جنبه کوانتومی آن دانست.
این استاد دانشگاه خارج کردن منطق الهی را از زندگی یکی از بزرگترین مشکلاتی دانست که غرب به رغم همه پیشرفت هایش با آن مواجه شده است.
از نظر این استاد، هوش مصنوعی مولد، تابع منطق فازی است و می تواند تردید را هم بیان کند و تنها منطق صفر و یک نیست، الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت هم منطق فازی دارد.
عاملی گفت:«مدل حکمرانی مبتنی بر ارزشهای اسلامی-ایرانی ظرفیتی برای اتصال نظام حکمرانی اسلامی-ایرانی پیشرفت به هوش مصنوعی مولد و بهره گیری از ظرفیت های داده ای شده است.»
وی با اشاره به مورد هوش مصنوعی و قدرت آن در تفکر و رفتار اعلام کرد که این فناوری از شبیه-سازی یک انسان نخبه دارای خلاقیت و نوآوری معطوف به حل مسئله سخن می گوید.
عاملی برخی از چالش های هوش مصنوعی را کنترل کمتر انسان روی زندگی، سوء استفاده از داده، کم کردن ارتباطات، یکسان سازی ناشی از الگوریتم های توصیه گر (که مدام راه جلوی پای انسان می گذارند و انسان را هم مانند ربات می کند) دانست.
وی از موارد دیگر جنبه های اخلاقی، کپی رایت و سو گیری هوش مصنوعی را هم مهم دانست.
این استاد دانشگاه معتقد است ما در فضای پیشرفت فناوری به یک ترمز نیاز داریم و اگر این فناوری به مهار عقل در نیاید یک آشفتگی در ذهن انسان ایجاد می کند. وی گفت:« این فناوری اگر با یک هدف گذاری الهی تنظیم نشود ما را به فرهنگی شبیه به آمریکا و دیگر کشورهای غربی نزدیک می کند. غرب سالها است که از خالق هستی دور شده و انسان محوری هیچ هنگام جوابگو نیست، باید خدا محوری باشد تا این هوش در مسیر درستی قرار بگیرد.»
ترکیب خلاقیت، فناوری و نوآوری در نسل جدید خدمات پزشکی و سلامت با کمک هوش مولد
«سید محمود تارا» پزشک، متخصص حوزه انفورماتیک سلامت و بالین (از کانادا)، دانشیار انستیتو قلب و عروق شهیدرجایی و استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد در این نشست در مورد« ترکیب خلاقیت، فناوری و نوآوری در نسل جدید خدمات پزشکی و سلامت با کمک هوش مولد» سخنرانی کرد.
تارا پیشرفت های اخیر هوش مصنوعی را فرصتی بی نطیر در زمینه نوآوری در حوزه سلامت و خدمات پزشکی دانست و افزود به کارگیری خلاقانه این فناوری ها می تواند منجر به تحول در روش های تشخیص، درمان و مراقبت از بیماران شود.
وی گفت:« در حوزه سلامت، هوش مصنوعی باعث بهبود خدمات الکترونیکی به بیماران شده و امکاناتی همچون آموزش‌های سلامتی، تعیین وقت مشاوره پزشکی، پیگیری نسخه‌های دارویی و دسترسی به مشاوره و اطلاعات پزشکی را از طریق تلفن همراه به بیماران ارائه می‌دهد.»
این متخصص حوزه سلامت افزود که این فناوری همچنین در تشخیص سریع و دقیق بیماری‌ها، طراحی داروهای شخصی‌سازی شده، ارتقاء کیفیت مراقبت‌های سلامت و دسترسی به خدمات سلامت نقش دارد.
وی در این سخنرانی همچنین به چالش‌ها و مسائل اخلاقی، حریم خصوصی و اعتماد به فناوری‌ها در این زمینه پرداخته و راه‌حل‌های غلبه بر آنها را مورد بررسی قرار داد. تارا یکی از چالش ها را با مثالی در مورد داده های زیاد در مورد بیماران قلب و عروق مطرح کرد و گفت که ما بعد از سالها متوجه شدیم که ما یک دستیار مصنوعی برای تجزیه تحلیل این داده ها لازم داریم و اکنون هوش مصنوعی مولد توانسته به پزشکان در زمینه های مختلف کمک کند.
ذهن انسان در دنیای هوشمند، مجازی و شبکه‌ای
«جواد حاتمی» استاد دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران این نشست در مورد موضوع « ذهن انسان در دنیای هوشمند، مجازی و شبکه‌ای » سخن گفت.
وی به تغییرات اساسی در فضای زندگی انسان در دوره‌های اخیر و تأثیرات فناوری و هوش مصنوعی بر فرآیندهای شناختی انسان اشاره کرد و افزود که این تغییرات شامل مجازی، شبکه‌ای و هوشمند شدن جهان اطراف ما است.
حاتمی گفت:« فناوری‌های جدید امکان برونسپاری برخی از توانایی‌های شناختی را فراهم کرده است. این برونسپاری ابتدا در زمینه فرایندهای شناختی ساده مثل حافظه، توجه یا جهت‌یابی صورت گرفته اما گسترش هوش مصنوعی امکان برونسپاری فرایندهای شناختی سطح بالاتر را هم فراهم کرده است. فرایندهایی مانند تحلیل، دسته‌بندی،حل مساله و تشخیص عواطف را هم می‌توان با کمک برنامه‌های هوشمند انجام داد. فرآیند برونسپاری فعالیت‌های شناختی سطح بالا، تجربه جدیدی برای ذهن و مغز انسانی است و امکاناً در آینده ممکن است تأثیرات قابل‌توجهی بر رفتار و ذهن انسانی داشته باشد.
این استاد روانشناسی گفت:« این برونسپاری ها ابتدا از فرآیندهای ساده شروع و سپس پیچیده شدند و این روزها به فرآیندهای عالی تر گسترش پیدا میکند. حال برخی معتقدند این برونسپاری باعث نوعی وابستگی می شود که ممکن است فرد را در صورت اختلال برای آن ها با مشکل رو به رو کند.»
از نظر این استاد دانشگاه بعد از گسترش حضور انسان در فضای مدرن، به‌نظر می‌رسد که کیفیت حضور او نیز در حال تغییر است. در سالهای اخیر، تحقیقات زیادی انجام شده است تا تأثیر این تغییرات بر جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسانها مورد بررسی قرار گیرد.
وی افزود سوالی که کمتر مورد توجه قرار گرفته این است که آیا این تغییرات می‌توانند روی ساختار مغز یا سازمان‌دهی ذهن انسان تأثیر بگذارد؟ آیا محیط اطلاعاتی جدید و هوشمند، مجازی و شبکه‌ای ممکن است باعث تغییراتی در ساختار مغز یا سازمان‌دهی ذهن شود؟
حاتمی در راستای سوال های مطرح شده در بالا موارد زیر را مطرح کرد:
- ممکن است در سالهای آینده نوعی تنبلی شناختی به وجود آید.
- برونسپاری باعث شود ذهن را صرف فرایندهای دیگر نکنیم و بتوانیم از آن در جاهای دیگر استفاده کنیم.
- به نظر می رسد که امکان فراموشی انسان کم شود.
- برخی از فناوری ها تفاوت های فردی ما را از بین می برد که برونسپاری باعث این عمل می شود.
- استفاده مشترک از دانش، حافظه و هوش جهانی و مرز دانش و هویت شخصی کمرنگ می شود.
- اکنون هویت مجازی و دنیای محازی رسمیت پیدا کرده اند و برخی در این ۲ فضا هویت های متفاوتی دارند.
- این دنیا دارای نظام ارزشی مستقل خود است و جدای از تحمیل ازرشها ازرش خود را دارد.
- امکان داشتن هویت بدون بدن در این شرایط وجود دارد.
- دنیای هوشمند به شدت اجتماعی و شبکه ای شده است.
- در این دنیا میل به دیده شدن تشدید پیدا می کند.
- افراد همزمان مصرف کننده و تولید کننده هستند و ساختار سلسله مراتبی از جهاتی دچار خدشه می شود.
این استاد دانشگاه در خاتمه موارد مطرح شده گفت حال مغزی که مدام در معرض این موارد است آیا ساختار شناختی آن تغییر می کند یا خیر؟ به نظر می رسد که نسل جدید درگیر ارتباطی است که به صورت موازی درحال گسترش است.
حاتمی دغدغه خود را این موضوع دانست که آیا ساختار شناختی در مورد پردازش اطلاعات و سازمان یافتگی عصبی در نسل جدید تغییر می کند یا خیر؟
پایان پیام/
