به گزارش گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، سه‌شنبه ۵ دی‌ماه، در سومین جلسه «شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان» که با حضور رئیس جمهور برگزار شد، آئین‌نامه جدید ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان و شیوه‌نامه تخصیص حمایت‌های مالیاتی به این شرکت‌ها تصویب شد.
رئیس جمهور در این جلسه از وزارت‌خانه‌ها خواست در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، علاوه بر تأمین تجهیزات مورد نیاز آن‌ها در داخل، از واردات کالاهایی که توسط این شرکت‌ها در داخل تولید می‌شود، جلوگیری کنند.
رشد قارچی دانش‌بنیان‌ها متوقف می‌شود
حدود ۱۳ سال پیش، با تصویب قانون «حمایت از مؤسسات و شرکت‌های دانش‌بنیان»، سنگ بنای زیست‌بومی گذاشته شد که امروز با نام زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان آن را می‌شناسیم. پیچیده بودن فناوری، مهم‌ترین ملاکی بود که شرکت‌ها برای دانش‌بنیان شدن می‌بایست داشته باشند. این شرکت‌ها برای دانش‌بنیان شدن و استفاده از مزایا و فرصت‌هایی که قانون در اختیار آن‌ها می‌گذاشت بایستی به کمک تخصص و تجربه مدیران عامل، به ساخت و یا طراحی یک فناوری با پیچیدگی بالا، ولو در حد و حدود یک نمونه اولیه، می‌پرداختند.
با گذشت حدود یک دهه، شرکت‌های کوچک و بزرگ دانش‌بنیان در کشور شکل گرفتند و سبد فناوری‌های روز دنیا را در گستره تولیدات ایران پربارتر کردند. با این حال حجم فروش و یا بازار تعداد زیادی از این شرکت‌ها مقدار قابل توجهی نیست و به نوعی حد و اندازه شرکت طوری نیست که بتوان تأثیر جدی از آن را به بازار مشاهده کرد. شرکت‌هایی رشد تعداد آن‌ها، بعضا به رشد قارچی تعبیر می‌شد.
آنگونه که ایمان اعیانی، مدیرکل ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌گوید: «در حال حاضر بیشتر از ۷۰ درصد شرکت‌های شناسایی شده توسط معاونت علمی، زیر ۵ میلیارد تومان فروش دارند و طبیعی است حمایت‌هایی که برای شرکت‌های کوچک لازم است به‌کار گرفته شود، با حمایت‌های درنظر گرفته شده برای شرکت‌های بزرگ، متفاوت باشد.»
بعد از گذشت حدود یک دهه از شکل‌گیری زیست‌بوم اقتصاد دانش‌بنیان و زیرساخت‌های آن، تعداد این شرکت‌ها هم‌اکنون به ۹۴۹۰ شرکت رسیده است. از طرفی تصویب قانون «جهش تولید دانش‌بنیان» در سال گذشته فرصت‌های جدیدی را برای حمایت از این شرکت‌ها در اختیار می‌گذاشت.
ارزیابی جدید؛ حمایت‌های جدید
با توجه به قانون جهش تولید دانش‌بنیان و نیاز به افزایش کیفیت و حجم بازار شرکت‌های دانش‌بنیان، لازم بود تا ارزیابی این شرکت‌ها نیز با اصلاحاتی روبرو شود. یعنی برای اینکه یک شرکت را دانش‌بنیان بدانیم لازم بود تا ملاک میزان فروش نیز به معیارهای تشخیص افزوده شود تا شرکت‌ها برای دریافت حمایت بیشتر، مجبور باشند حضور پررنگ‌تری در بازار داشته باشند.
دانش‌بنیان‌ها بایستی تسلط بر دانش فنی محصول تولیدی را نیز با توجه به نشانگرهایی محرز کنند. تعداد نیروی انسانی فعال در حوزه تحقیق و توسعه، داشتن مشتری تخصصی، میزان جذب سرمایه، میزان سرمایه‌گذاری در طرح‌ها و تیم‌های دیگر و هزینه‌کرد در تحقیق و توسعه از مهم‌ترین نشانگرهای اثبات‌کننده تسلط بر دانش فنی است.
از طرفی در مدل ارزیابی پیشین، تنها سطح فناوری و مسیر تحقیق و توسعه محصول مورد بررسی قرار می‌گرفت، اما به دلیل لزوم محرمانگی اطلاعات فنی محصولات یک شرکت، دریافت اطلاعات از شرکت‌های دانش‌بنیان با دشواری‌هایی روبرو بود و لازم بود این روند اصلاح گردد. فایده مثبت در نظر گرفتن نشانگرهای جدید در شیوه ارزیابی جدید این است که دیگر نیازی به ارائه اسناد محرمانه توسعه‌ای شرکت نیست.
از طرف دیگر نیز حمایت‌ها متناسب با رشد و حد و اندازه شرکت درنظر گرفته می‌شود. معافیت‌های مالیاتی، تسهیلات بیمه‌ای و گمرکی، امکان جذب سرباز امریه، تسهیلات مربوط به محل استقرار و اعتبار مالیاتی از این حمایت‌هاست که به شرکت‌ها اعطا می‌شود. حمایت از شرکت‌های کوچک عمدتا در جهت کاهش هزینه‌های شرکت‌داری مانند کاهش هزینه محل استقرار است.
دسته‌بندی جدید دانش‌بنیان‌ها بر اساس میزان فروش محصول دانش‌بنیان
در مدل ارزیابی جدید شرکت‌های دانش‌بنیان، این شرکت‌ها به سه دسته شرکت‌های دانش‌بنیان «نوپا»، «نوآور» و «فناور» تقسیم می‌شوند.
نوپاها عموما شرکت‌هایی هستند که توانسته‌اند به سطح فناوری بالا دست یابند، اما محصول آن‌ها به نحو تأثیرگذاری وارد بازار نشده است و میزان فروش آن‌ها کمتر از ۵ میلیارد تومان است. در حال حاضر از ۹۴۹۰ شرکت موجود، ۶۷۵۶ شرکت به عنوان نوپا شناخته می‌شوند که حدود ۷۱٫۲ درصد از کل دانش‌بنیان‌ها می‌شود.
طبق آئین‌نامه ارزیابی جدید دانش‌بنیان‌ها، نوپاهایی که نتوانند بازار و میزان فروش خود را در یک بازه زمانی مشخص رشد دهند، سلب برند دانش‌بنیانی می‌شوند. به گفته رضا اسدی‌فرد، معاون توسعه شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، «در نظام ارزیابی جدید، شرکت‌ها از این نظر مورد بررسی قرار می‌گیرند که آیا رشدی کرده‌اند یا نه. نظام جدید رشد محور است و میزان اشتغال افراد متخصص و مرتبط با محصول، میزان صادرات و موارد دیگر، در صورت احراز می‌توانند به عنوان شاخص جدید ارزیابی مورد نظر قرار گیرند. یکی از مشکلات نظام ارزیابی این بود که مجبور بودیم وارد جزئیات فرآیندها و فناوری شرکت شویم، اما در نظام ارزیابی جدید با این شاخص‌ها میزان رشد و تأثیرگذاری شرکت‌ها را در نظر می‌گیریم.»
در مقابل شرکت‌های نوآور و فناور فروش بیش از ۵ میلیارد دارند و تفاوت آن‌ها در سهم محصول دانش‌بنیان از سبد محصولات تولیدی است. نوآورها کمتر و فناورها بیشتر از ۵۰ درصد درآمد فروش خود را از محصول دانش‌بنیان ثبت‌شده کسب می‌کنند و مزیت نوآورها این است که اگر ظرفیتی از سمت بازار ببینند، اغلب توانایی ارتقای میزان فروش محصول با فناوری بالا را در خود دارند. ۱۹۲۸ شرکت به عنوان نوآور به ثبت رسیده است که معادل ۲۰٫۳ درصد از تعداد کل شرکت‌های دانش‌بنیان است.
در حال حاضر از ۹۴۹۰ شرکت موجود، ۸۰۶ شرکت به عنوان فناور شناخته می‌شوند. این شرکت‌ها که ۸٫۵ درصد از کل را شامل می‌شوند، بازار محصولات پیشرفته و دانش‌بنیان خود را به بالای ۵ میلیارد تومان ارتقا داده‌اند و ظرفیت آن را نیز دارند که به سمت صنعت و عقد قرارداد با شرکت‌های صنعتی بزرگ هم بروند. این شرکت‌ها در صورت رشد می‌توانند به پرچم‌های علم و فناوری کشور تحت عنوان «ابرشرکت» تبدیل شوند. در حال حاضر نیز ۷۰ تا ۸۰ شرکت دانش‌بنیان فناور در کشور وجود دارد که درآمدی بالای یک هزار میلیارد تومان دارند و به هیچ وجه قارچی نیستند!
پایان پیام/
